در اوایل دهه ۱۹۹۰، بیشتر مردم هنوز از کاربردهای اینترنت اطلاع نداشتند. با این حال، برخی افراد بسیار باهوش موسوم به سایفرپانک که قبلاً فهمیده بودند اینترنت یک ابزار قدرتمند است، تصور میکردند که دولتها و شرکتها بیش از حد بر زندگی افراد تسلط دارند. آنها خواستار استفاده از اینترنت بودند تامسیر آزادانهتری به مردم جهان بدهند. هدف سایفرپانکها استفاده از رمزنگاری بود تا به کاربران اینترنت اجازه دهند کنترل بیشتری بر پول و اطلاعات خود داشته باشند. میتوان گفت سایفرپانکها شخص ثالث قابل اعتماد را دوست ندارند!
شرکت دیجیکش و سایبرکش هر دو در تلاش برای ایجاد یک سیستم پول دیجیتال بودند. هر دوی آنها از شش موردی که برای رمزارز بودن لازم بود برخوردار بوده اما هیچکدام از آنها تمام ویژگیها را نداشتند. در پایان دهه نود، هر دو شکست خوردند.
جهان باید تا سال ۲۰۰۹ منتظر میماند تا اولین سیستم پول نقد دیجیتال کاملا غیرمتمرکز ایجاد شود. خالق آن، شکست سایفرانپانک را دیده بود و فکر میکرد که میتواند بهتر عمل کند. نام او ساتوشی ناکاموتو، خالق بیت کوین بود.
داستان بیتکوین
هیچکس نمیداند ساتوشی ناکاموتو کیست. ساتوشی ناکاموتو میتواند نام یک فرد یا حتی گروهی از افراد باشد. ناکاموتو فقط در انجمنهای رمزنگاری و از طریق ایمیل صحبت کرده است. در اواخر سال ۲۰۰۸، ناکاموتو وایتپیپر بیتکوین را منتشر کرد. وایتپیپر در واقع شرح این است که بیتکوین چیست و چگونه کار میکند. این مدلی برای چگونگی طراحی سایر رمزارزها در آینده شد.
در دوازدهم ژانویه ۲۰۰۹ اولین معامله با بیتکوین را ساتوشی ناکاموتو انجام داد. او ۱۰ بیت کوین را برای رمزگذاری به نام هارولد توماس فینی (Hal Finney) فرستاد. در سال ۲۰۱۱، ساتوشی ناکاموتو ناپدید شده بود. آنچه از او بجا ماند اولین رمزارز در جهان بود. بیتکوین در میان کاربرانی که پی بردند چقدر می تواند مهم شود محبوبیت بیشتری پیدا کرد. در آوریل ۲۰۱۱، یک بیتکوین یک دلار آمریکا (USD) ارزش داشت و تا دسامبر ۲۰۱۷، ارزش یک بیتکوین به بیش از بیست هزار دلار آمریکا رسید!
هنگامی که در مورد استخراج بیت کوین میشنوید، در ذهنتان سکههایی را مجسم خواهید کرد که از زمین حفر میشوند. اما بیت کوین یک شئ فیزیکی نیست، پس چرا از واژهی استخراج استفاده میکنیم؟
استخراج بیت کوین مشابه استخراج طلا است. در طراحی پروتکل بیت کوین، تمامی بیت کوینها وجود دارد همانطور که هنوز در زیر زمین معادن طلایی وجود دارد که حفر نشده و طلای آن استخراج نشده است.
براساس پروتکل بیت کوین، حداکثر 21 میلیون بیت کوین وجود دارد. کاری که ماینرها انجام میدهند استخراج آنها به مرور زمان است. هنگامی که ماینرها استخراج تمام بیتکوینها را به پایان رساندند، دیگر بیت کوین جدیدی تولید نخواهد شد. مگر اینکه پروتکل بیت کوین تغییر کند تا امکان عرضه بیشتر را فراهم کند. ماینرها کارمزد تراکنشها را در ازای تأیید تراکنشها و قراردادن آنها در بلاکچین دریافت میکنند.
برای درک نحوه استخراج بیت کوین، بیایید کمی به عقب برگردیم و دربارهی نودها (گره) صحبت کنیم. نود یک کامپیوتر قدرتمند است که نرم افزار بیت کوین را اجرا میکند و تراکنشها و بلاکها را تأیید میکند. از آنجا که بیت کوین یک شبکهی غیرمتمرکز است، همهی نودها مسئول تأیید تراکنشهای در حال انجام هستند.
هر کسی میتواند تنها با دانلود نرمافزار رایگان بیت کوین یک نود را اجرا کند. تنها اشکال این است که این کار انرژی و فضای ذخیرهسازی زیادی در حدود صدها گیگابایت مصرف میکند. نودها تراکنشهای بیت کوین را در سراسر شبکه منتشر میکنند. یک نود اطلاعات را به چندین نودی که میشناسد ارسال میکند، و آن نودها نیز اطلاعات را به نودهای دیگری که میشناسند میفرستند و این کار به همین ترتیب ادامه مییابد. به این ترتیب، تراکنش به سرعت در کل شبکه منتشر میشود.
بعضی از نودها، نودهای استخراج کننده هستند که معمولاً از آنها به عنوان ماینر یاد میشود. این نودها تراکنشهای تأیید شده را به بلاک تبدیل میکنند و آنها را به بلاکچین اضافه میکنند. ماینرها چطور این کار را انجام میدهند؟ با حل یک معمای ریاضی پیچیده که بخشی از برنامه بیت کوین است و شامل جواب در بلاک میباشد.
معمایی که نیاز به حل دارد یافتن عددی است که اگر با دادههای موجود در بلاک ترکیب شود و از یک تابع هش که دادههای ورودی با هر اندازهای را به خروجی با طول ثابت تبدیل میکند، عبور کند نتیجهای در یک دامنهی معین ایجاد میکند. این عدد نانس (nonce) نامیده میشود که مخفف (number used once) است. در بلاکچین، نانس یک عدد صحیح بین 0 و 4،294،967،296 است.
این عدد چگونه پیدا میشود؟ با حدس زدن تصادفی. تابع هش پیش بینی خروجی را غیرممکن میکند. بنابراین، ماینرها عدد را حدس میزنند و تابع هش بر روی ترکیبی از این عدد و دادههای موجود در بلاک اعمال میشود. هش حاصل با تعداد مشخصی صفر شروع میشود. هیچ راهی برای دانستن اینکه کدام اعداد درست هستند وجود ندارد، زیرا دو عدد صحیح پشت سر هم نتایج بسیار متفاوتی را ارائه میدهند. علاوه بر این، ممکن است چندین نانس وجود داشته باشد که به نتیجه مدنظر منجر شود یا ممکن است نانسی پیدا نشود. در این حالت، ماینرها به تلاش خود ادامه میدهند اما در بلاکی با پیکربندی متفاوت.
سختی استخراج (تعداد صفر مورد نیاز در ابتدای رشته هش) به طور مکرر تنظیم میشود، بنابراین پردازش یک بلاک به طور متوسط حدود 10 دقیقه طول میکشد.
چرا 10 دقیقه؟ این مدت، زمانی است که توسعه دهندگان بیت کوین فکر میکنند برای رسیدن به یک جریان پایدار و کاهشی برای استخراج بیتکوینهای جدید تا رسیدن به حداکثر 21 میلیون بیت کوین ضروری است. (در سال 2140)
اولین ماینری که هش را در محدوده مورد نظر به دست میآورد، پیروزی خود را به بقیه شبکه اعلام میکند. همهی ماینرهای دیگر بلافاصله کار در آن بلاک را متوقف کرده و شروع به تلاش برای حل معمای بلاک بعدی میکند. به عنوان پاداش، ماینر تعداد کمی بیتکوین جدید دریافت میکند.
اگر چه شاید ما ندانیم که ساتوشی ناکاموتو چه کسی بود، اما میدانیم که او چه کاری انجام داده است. ناکاموتو مخترع پروتکل بیت کوین بود و در نوامبر 2008 مقالهای را در وبسایت Mailing List منتشر کرد.
پس از آن ناکاموتو اولین نسخه کلاینت نرم افزار بیت کوین را در سال 2009 منتشر کرد و از طریق وب سایت Mailing List با افرادی دیگر در این پروژه شرکت کرد، تا اینکه سرانجام از پایان سال 2010 حضور او در جامعه کمرنگ و به تدریج ناپدید شد.
ناکاموتو با یک تیم منبع باز در این پروژه همکاری میکرد اما مراقب بود هرگز شخصی اطلاعاتی دربارهی او فاش نکند، و آخرین خبر دربارهی او مربوط به بهار سال 2011 بود، زمانی که او گفت به کارهای دیگر روی آورده است.
آیا ساتوشی ناکاموتو فردی ژاپنی بود؟
همیشه بهترین کار این است که از روی ظاهر چیزی را قضاوت نکنید. بنابراین شاید نباید تنها از روی نام او قضاوت کرد شاید هم برعکس او یک فرد ژاپنی بود.
Satoshi به معنای هوشمندی و خرد، Naka به معنای واسطه، درون یا رابطه و Moto به معنای مبدأ یا اساس است.
همه این موارد مربوط به شخصی است که با طراحی یک الگوریتم هوشمندانه یک جنبش را بنیان نهاده است. مساله البته این است که هر واژه دارای چندین معنی ممکن است.
ما نمیتوانیم به طور قطع بدانیم که ناکاموتو ژاپنی است یا نه. در حقیقت، تصور اینکه او یک مرد بوده نیز زیادهروی است. حتی نمیتوان گفت که ساتوشی ناکاموتو نام یک فرد یا حتی گروهی از افراد است.
آیا کسی می داند ساتوشی ناکاموتو چه کسی بود؟
پاسخ این سوال منفی است. اما روشهای کاراگاهی که افراد حدس میزنند حتی گاهی جذابتر از جواب هستند. جاشوا دیویس (Joshua Davis) از نیویورکر معتقد بود ساتوشی ناکاموتو مایکل کلیر (Michael Clear)، دانشجوی کارشناسی ارشد رمزنگاری کالج ترینیتی دوبلین همان مخترع بیت کوین است.
او با تجزیه و تحلیل 80 هزار کلمه نوشتههای آنلاین ناکاموتو و جستجوی سرنخهای زبانی به این نتیجه رسید. جاشوا همچنین به جامعه شناس اقتصاد فنلاندی و توسعه دهنده سابق بازیهای رایانهای ویلی لدونویرتا (Vili Lehdonvirta) نیز مشکوک شد.
هر دوی این افراد مخترع بیت کوین بودن را انکار کردند. مایکل کلیر در اجلاس وب 2013 این فرضیه که او ساتوشی ناکاموتو است را علناً انکار کرد.
آدام پننبرگ (Adam Penenberg) از کمپانیFAST با این ادعا مخالفت کرد و در عوض استدلال نمود که ناکاموتو در واقع سه نفر بوده است: نیل کینگ (Neal King)، ولادیمیر اوکسمن (Vladimir Oksman) و چارلز بری (Charles Bry). او این موضوع را با جستجوی عبارات منحصر به فرد مقاله بیت کوین ناکاموتو در Google فهمید تا ببیند آیا آنها در جای دیگری استفاده شدهاند یا خیر.
یکی از آن عبارات، در یک نرم افزار مربوط به روزرسانی و توزیع کلیدهای رمزگذاری که توسط این سه نفر ثبت اختراع شده بود وجود داشت. نام دامنه bitcoin.org که در ابتدا توسط ساتوشی برای انتشار مقالات استفاده میشد، تنها سه روز پس ارائه این نرمافزار ثبت شده بود.
این دامنه در فنلاند ثبت شده بود و یکی از این سه فرد شش ماه قبل از ثبت دامنه به فنلاند رفته بود. هر سه نفر این ادعا را انکار میکنند.
به هر حال، زمانیکه bitcoin.org در 18 آگوست 2008 ثبت شد، ثبت نام کننده در واقع از یک سرویس ثبت نام ناشناس ژاپنی استفاده کرده و هاست آن یک ISP ژاپنی بود. ثبت نام در سایت فقط در تاریخ 18 مه 2011 به فنلاند منتقل شد که نظریهی آدام پننبرگ را تا حدودی تضعیف میکند.
برخی دیگر فکر میکنند ناکاموتو مارتی مالمی (Martii Malmi) بود، توسعه دهنده ساکن فنلاند که از ابتدا با بیت کوین درگیر بوده و رابط کاربری آن را توسعه داده است.
احتمال دیگر جد مک کالیب (Jed McCaleb)، دوستدار فرهنگ ژاپنی و ساکن ژاپن است. او مالک صرافی پردردسر Mt. Gox و از پایه گذاران سیستم پرداخت غیرمتمرکز ریپل و استلار است.
نظریه دیگری حاکی از آن است که دانشمندان کامپیوتر دونال اوماهونی (Donal O’Mahony) و مایکل پیرس (Michael Peirce) همان ساتوشی ناکاموتو هستند. این تئوری بر اساس مقالهای که این دو نفر به همراه هیتش تواری (Hitesh Tewari) درمورد پرداخت دیجیتال تألیف کرده و بر اساس کتابی که با هم منتشر کردهاند، بود. اوماهونی و تواری همچنین در کالج ترینیتی تحصیل کردند، جایی که مایکل کلیر دانشجو بود.
محققان اسرائیلی انستیتوی وایزمن، دوریت رون (Dorit Ron) و آدی شامیر (Adi Shamir) ادعاهای خود را مبنی بر وجود ارتباطی بین ساتوشی وSilk Road ، وب سایت بازار سیاه که توسط FBI در اکتبر 2013 بسته شد، را پس گرفتند. آنها بیان کردند که بین آدرسی که گفته میشود متعلق به ساتوشی است و این سایت ارتباطی وجود دارد. داستین دی ترامل (Dustin D. Trammell)، محقق امنیتی صاحب این آدرس بود و این ادعا را انکار کرد.
در ماه مه 2013، تد نلسون (Ted Nelson)، از پیشگامان حوزه اینترنت نظریه دیگری را بیان کرد. او مدعی شد ساتوشی ناکاموتو ریاضیدان ژاپنی، پروفسور شینیچی موچیزوکی (Shinichi Mochizuki) است. البته او به این نکته اشاره نمود که در بهترین حالت شواهد به نظر درست اما ثابت نشدهاند.
در فوریه 2014، لیا مک گرات گودمن (Leah McGrath Goodman) از مجلهی نیوزویک ادعا کرد که ساتوشی ناکاموتو واقعی را پیدا کرده است. دوریان اس ناکاموتو (Dorian S. Nakamoto) آن زمان تکذیب کرد که چیزی در مورد بیت کوین میداند و در نهایت یک وکیل استخدام کرده و بیانیه رسمی را به همین منظور منتشر کرد.
هال فینی (Hal Finney)، مایکل وبر (Michael Weber)، وی دای (Wei Dai) و چندین توسعه دهنده دیگر از جمله کسانی بودند که در گزارشهای رسانهای و بحثهای آنلاین به عنوان ساتوشی نامگذاری شدند. گروهی از کارشناسان زبانشناسی دانشگاه آستون معتقدند که خالق واقعی بیت کوین، نیک زابو (Nick Szabo) است که بر اساس تجزیه و تحلیل وایت پیپر بیت کوین به این نتیجه رسیدهاند.
دومینیک فریزبی (Dominic Frisby)، کمدین و نویسنده، در کتاب خود به نام بیت کوین: آینده پول اظهار داشت که زابو، سازندهی بیت گلد محتملترین فردی است که میتواند ساتوشی باشد. این نظریه براساس تجزیه و تحلیل دقیق او در زبانشناسی نوشتن ساتوشی، قضاوت درباره سطح مهارت فنی در C ++ و حتی تاریخ احتمالی تولد ساتوشی بود.
در کتاب ناتانیل پوپر (Nathaniel Popper)، با نام طلای دیجیتال که در ماه مه سال 2015 منتشر شد، گفته شده که در یک برخورد نادر در یک رویداد، زابو دوباره ساتوشی بودن را انکار کرد.
سپس در اوایل دسامبر 2015، در گزارشهایی در مجلات Wired و Gizmodo با تردید ادعا شد که کارآفرین استرالیایی کرگ اس رایت (Craig S Wright) ناکاموتو است. Wired به یک منبع ناشناس نزدیک به رایت اشاره کرد که حافظه پنهانی ایمیل، رونوشت و سایر اسنادی را ارائه میدهد که به نقش رایت در ایجاد بیت کوین اشاره دارد. Gizmodo نیز به اسنادی از شخصی که ادعا میشود حساب ایمیل کاری رایت را هک کرده و همچنین تلاش برای مصاحبه با افراد نزدیک به وی استناد کرده است. در حالی که افراد دیگر که براساس شواهد و حدسیات به عنوان ناکاموتو معرفی شدند اصرار داشتند که ناکاموتو نیستند اما رایت استثنا است و ادعا میکند ناکاموتو است. با این حال، بسیاری معتقدند که شواهد موجود تاکنون برای تأیید این ادعا کافی نبوده و حتی برخی فکر میکنند این گزارشها یک فریبکاری است.
کیف پول بیت کوین نرم افزار یا سخت افزاری است که بیت کوینهای شما را ذخیره کرده، از کلید خصوصی شما مراقبت کرده و به شما کمک میکند تراکنشهای خود را مدیریت کنید
کیف پول شما دارای دو کلید خواهد بود، یک کلید عمومیکه مانند شماره حساب یا آدرس شماست
یک کلیدی خصوصی که برای برداشت بیت کوین از کیف پول به آن نیاز دارید و باید از آن مراقبت کنید. هر کسی که به کلید خصوصی شما دسترسی داشته باشد میتواند بیت کوین شما را بدزدد
انواع کیف پولهای بیت کوین
کیف پولهای بیت کوین را میتوان به دو نوع داغ و سرد تقسیم کرد
کیف پولهای آنلاین (داغ)
در این کیف پولها کلید خصوصی شما به طور آنلاین یا روی دستگاهی که قابلیت اتصال به اینترنت را دارد (مانند صرافیها، وبسایتها، کامپیوترها، تبلتها یا گوشیهای هوشمند) ذخیره میشود. امنیت کیف پولهای دسکتاپ به امنیت کامپیوتر شما بستگی دارد. کیف پولهای موبایل نیز مانند کیف پولهای دسکتاپ هستند، اما استفاده از انها سادهتر و راحتتر است
به طور کلی، نحوه ذخیره کردن بیت کویندر این کیف پولها به نسبت کیف پولهای آفلاین راحتتر است، اما آنها امنیت کمتری به نسبت کیف پولهای آفلاین دارند
کیف پولهای گرم، به خصوص وبسایتها در معرض خطر هک شدن قرار دارند
کیف پولهای آفلاین (سرد)
در این کیف پولها، کلید خصوصی در یک سخت افزار آفلاین مانند یک USB دارای رمزعبور، یا یک کاغذ به سادگی نگهداری میشود.
محبوبترین کیف پولهای آفلاین
Trezor
Ledger
کیف پولهای کاغذی یک تکه کاغذ هستند که رمز عمومی و خصوصی شما روی آنها چاپ شده است
بطور کلی، بیت کوین در مقایسه با ارزهای فیات در وضعیت نسبتاً خوبی قرار دارد. حال چه چالشهایی در برابر بیت کوین به عنوان یک ارز وجود دارد؟
یکی از بزرگترین مسائل پیش رو، ذخیره ارزش این ارز دیجیتال است. کاربرد بیت کوین به عنوان ذخیره ارزش به کاربرد آن به عنوان ابزار پرداخت بستگی دارد. اگر بیت کوین به عنوان ابزار مبادلاتی موفق عمل نکند، هیچ کاربردی نداشته و در نتیجه در بلند مدت ارزشی نخواهد داشت و به عنوان یک ذخیره ارزش به حساب نخواهد آمد. اگر همچنان شاهد افزایش پذیرش بیت کوین باشیم، قیمت آن نیز ثبات بیشتری پیدا خواهد؛ صد البته نمیتوان با قطعیت گفت که در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد
کاربرد و انتقالپذیری بیت کوین به سبب مشکلات نگهداری و ذخیرهسازی و مسائل مرتبط با صرافیها با چالشهایی رو به رو است. در سالهای اخیر، صرافیهای ارزهای دیجیتال گرفتار هک، سرقت و یا کلاهبرداریهای فراوانی بودهاند. البته سرقت در دنیای ارزهای فیات نیز اتفاق میفتد. در حالی که، در این موارد، مقرراتِ بسیاری تنظیم شده است؛ همین مسئله به جبران خسارتهای ناشی از چنین مواردی کمک شایانی میکند. وقتی صحبت از قانونگذاری به میان میآید، قانونگذاران به بیت کوین و ارزهای دیجیتال به شکل حوزهای پر از بیقانونی نگاه میکنند. دیدگاه دولتهای مختلف نسبت به بیت کوین متفاوت است، و معتقدند عواقب انتخاب بیت کوین به عنوان ارز جهانی بسیار زیاد است
دستکاری شدن بازار بیت کوین هم یکی از چالشهای اصلی این ارز دیجیتال است. بازار بیت کوین در مقابل بازارهای سنتی هنوز بسیار کوچک است و افراد ثروتمند و دارای نفوذ که به «نهنگ» مشهور هستند، میتوانند با ایجاد بمب خبری یا ثبت سفارشات بزرگ، بازار را به طرفی که تمایل دارند هدایت کنند. تنها چیزی که میتواند این چالش را از بین ببرد، زمان و گسترش بازار بیت کوین است. هر چقدر که بازار بیت کوین بزرگتر شود و مقررات بیشتری روی آن اعمال شود، دستکاری در آن کمتر خواهد شد
برای ذخیره و نگهداری بیت کوین خدمات گوناگونی از سوی صرافیهای ارز دیجیتال ارائه میشود. انتخاب این که از خدمات
کدام مجموعه استفاده کنید، برعهده شماست. بنابراین ابتداییترین گام این است که از یک صرافی یا کیف پول آنلاین مطمئن استفاده کنید. همچنین توصیه میشود که برای امنیت بیشتر، از سیستم احراز هویت دو مرحلهای استفاده کنید.
نکته دیگری که میتواند در تأمین امنیت بیت کوین هایتان به شما کمک کند، استفاده از اینترنتهای امن است. بهتر است هنگام دسترسی به کیف پول خود از اینترنتهای عمومی استفاده نکنید. آنها ایمن نیستند. اینترنت وایفای شخصی و یا اینترنت دیتای تلفن همراه از بهترین شبکهها برای دسترسی به کیف پول بیت کوین محسوب میشوند.
نگهداری مقدار کمی بیت کوین در کیف پولهای گرم
کیف پولهایی که برای ارزهای دیجیتال مورد استفاده قرار میگیرند به دو نوع سرد و گرم تقسیم میشوند. کیف پولهایی که روی دستگاههای متصل به شبکه نصب هستند، کیف پول گرم نام دارند. به عنوان مثال حسابهای شما در صرافیهای ارز دیجیتال، کیف پول گرم محسوب میشوند. احتمال سرقت از آنها بسیار بالاست و به همین دلیل توصیه میشود که همیشه مقدار کمی بیت کوین در آنها وجود داشته باشد. تنها مقداری که برای استفاده روزمره به آن نیاز دارید را در سیستم، موبایل یا سرور نگهداری کنید و مابقی دارایی خود را در یک محیط امن نگهداری کنید. استفاده همزمان از کیف پول سرد و گرم میتواند برای تامین امنیت بیت کوین ها بسیار مفید باشد. در رابطه با کیف پولهای سرد در ادامه توضیح خواهیم داد.
تهیه نسخه پشتیبان از کیف پول
برای تأمین امنیت بیت کوین ها باید تحت هر شرایطی به کیف پول خود دسترسی داشته باشید. زمانی که یک نسخه پشتیبان از کیف پول شما در یک فضای امن وجود داشته باشد، در صورت خرابی کامپیوتر و یا بروز اشتباه میتوانید از نسخه پشتیبان استفاده کنید. این نسخه پشتیبان همچنین به شما کمک میکند که در صورت سرقت اطلاعات، بتوانید آن را بازیابی کرده و از بیت کوینهای خود محافظت کنید. برای پشتیبانگیری باید به نکاتی که در ادامه بیان کردهایم، توجه داشته باشید.
نمیتوان گفت که رمزگذاری به طور صددرصد باعث حفظ داراییهای شما میشود. چرا که برخی از برنامهها و هکرهای حرفهای میتوانند موانع را کنار بزنند و رمز کیف پولها را به دست آورند. اما باید بدانید که رمزگذاری کیف پول احتمال نفوذ به آن و سرقت را تا حد چشمگیری کاهش میدهد. حداقل میتوانید اطمینان داشته باشید که سارقان غیرحرفهای نمیتوانند از داراییهای شما سوءاستفاده کنند. سه نکته مهم در رابطه با رمزگذاری و امنیت بیت کوینها وجود دارد که عبارتند از: